English version available here: https://willemvanzeeland.com/2025/03/19/sxsw-2025-is-a-celebration-of-the-other-america-a-look-at-the-highlights/

SXSW, het Amerikaanse festival voor film, muziek en tech, zou het nog leuk zijn? Ik ging er voor het eerst sinds 2018 weer eens naar toe. Is dat nog te doen in het Amerika van Donald Trump? Zeker nu ook een deel van de tech wereld richting het Trumpisme is opgeschoven. SXSW bleek een warm bad, een viering van het andere Amerika, dat gelukkig nog steeds bestaat. De afgelopen dagen schreef ik er wat verslagen over en die zijn hier allemaal verzameld. Voorafgegaan door wat algemene bevindingen over de positie van SXSW in het huidige politieke klimaat.

1 – Het andere Amerika

2 – Signal

3 – Social Health

4 – Tim Walz en Elizabeth Warren

5 – Manchester en Austin

6 – Documentaire over Curtis Mayfield

7 – John Fogerty

8 – Documentaire over The Butthole Surfers

9 – Muzikale ontdekkingen

1 – Het andere Amerika

Bij de inauguratie van Trump zaten de CEO’s uit de tech wereld in de zaal: Tim Cook van Apple, Sundar Pichai van Alphabet/Google, Jeff Bezos van Amazon, Mark Zuckerberg van Meta/Facebook/Instagram en niet te vergeten Elon Musk van Tesla/SpaceX. In 2018 was Elon Musk nog een van de sprekers. Ik zat in de zaal en ik heb vast ook voor hem geapplaudisseerd. Hij was toen al wel een rare kwibus, maar nog niet de botte sloper die hij nu is geworden aan de zijde van Donald Trump. In Amerika staat nu veel onder druk: de democratie, de rechtsstaat, de vrijheid van meningsuiting, de universiteiten, de culturele instellingen, de ontwikkelingshulp, het klimaatbeleid en de medische zorg.

Wie beschermt je nog in een land waar het recht van de sterkste de norm lijkt te zijn geworden?

In 2017, toen Trump net een paar maanden aan zijn eerste termijn was begonnen, was de sfeer op SXSW nog strijdbaar. Dean Baquet, de hoofdredacteur van The New York Times, had een triomfantelijk optreden. Iedere dag stonden er nieuwe onthullingen over Trump in zijn krant, iedere dag ontmaskerden ze zijn leugens. Dit kon niet lang goed gaan. Een jaar later, n 2018, zit Trump er nog steeds en is de sfeer gelaten en zoekend, alsof men het hoofd heeft laten hangen. Ook mis ik dat jaar de kritische zelfreflectie van de tech wereld, die toch echt wel dringend de hand in eigen boezem moest gaan steken. Ik heb het evenement een paar jaar overgeslagen en nu was ik er weer.

De kritische zelfreflectie is er nu duidelijk wel. Er is een zeer overtuigende sessie over de gevaren van social media, en de tech bedrijven die het anders willen doen, Signal en BlueSky krijgen een prominente plek in de programmering. Als opening wordt gekozen voor een sessie over social health. Vanuit de politiek zijn Tim Walz en Elizabeth Warren van de partij. De kritiek op Donald Trump is sterk aanwezig, maar grote demonstraties en protestacties zijn er niet en ik vraag me serieus af of de alarmbellen hard genoeg klinken in Amerika.

“Wacht niet op de nieuwe leider, we moeten het samen doen.” Dat was op SXSW het motto van Tim Walz, de running mate van Kamala Harris bij de laatste verkiezingen. Daarmee maakten we op SXSW vast een begin. De community als centrum van sociale vernieuwing, dat leek een rode draad op deze editie van SXSW.

De afgelopen weken heb ik vrijwel dagelijks gepost over SXSW. Die bijdragen zijn hier verzameld. Weet me te vinden als je hier nog vragen over hebt of als je ergens over wilt doorpraten.

2 – Signal

SXSW is begonnen met meteen al een hoogtepunt: Het optreden van Signal-baas Meredith Whittaker.

Velen van ons weten natuurlijk dat we moeten overschakelen van WhatsApp naar Signal, maar we doen het nog te weinig, inclusief ikzelf. En dat moet veranderen.

Aan Merredith werd de vraag gesteld waarom het zo belangrijk is om over te schakelen op Signal en zij weet dat heel goed samen te vatten:

“Grote tech bedrijven zoals Meta en Google verzamelen veel gegevens van je. Wie je contacten zjn, waar je bent, wat je met mensen bespreekt, je internetgebruik. Wat als al die gegevens in de verkeerde handen komen? Wat als ze op basis van die data door AI een samenvatting laten maken van je persoonlijkheid en je gedrag en die samenvatting vervolgens breed gaan verspreiden?

Welk deel van jouw persoonlijkheid gaat dit overleven?”

Ik realiseerde me ook dat ik lang heb gedacht dat je data veiliger zijn in de Verenigde Staten dan in Rusland of China. Maar nu Trump en Elon Musk de lakens uitdelen in Amerika, ben ik daar niet meer zo zeker van en daar gaat serieuze dreiging vanuit.

Signal is een non-profit onderneming. Hun inkomsten komen van donaties. Je kunt ervan op aan dat ze die onderneming niet gaan verkopen, want dat levert niemand iets op. Ook niet als Elon Musk langskomt met 500 miljoen dollar. Ze verzamelen geen data van gebruikers en dat is de beste garantie dat die data ook nooit verkocht zullen worden.

Ik vind dat er meer non-profit ondernemingen moeten komen. Dat lijkt me een uitstekend antwoord op het doorgeslagen financieel kapitalisme.

Spreken we elkaar binnenkort op Signal?

Het hele optreden van Meredith Whittaker is terug te zien op YouTube:

3 – Social Health

WORDT SOCIAL HEALTH BELANGRIJKER DAN MENTAL HEALTH?

Social health wordt de komende jaren nog belangrijker dan mental health. Dat betoogt Kasley Killam, schrijver van het boek The Art and Science of Connection, bij de start van SXSW. We gaan het merken in het bedrijfsleven, in de culturele sector, in het onderwijs en in de sportwereld. Maar wat is social health?

In de Corona-periode kwam een pijnlijk onderwerp bovendrijven: De eenzaamheidsepidemie, die mensen vanzelfsprekend nog herder raakt als ze de deur niet meer uit kunnen. Betekenisvolle sociale contacten zijn belangrijk en we kunnen daar veel meer prioriteit aan geven. Want mensen die beter in hun vel zitten leveren ook beter werk. Mensen met een sterk sociaal netwerk leven langer. Investeren in social skills levert ook echt wat op. Bijvoorbeeld door op het werk actief te organiseren dat mensen elkaar beter leren kennen. Maak tijd voor lunchsessies en borrels, organiseer kennismakingssessies voor collega’s die elkaar niet kennen, maak werk van het goed introduceren van nieuwe collega’s. Bedrijven die dit goed doen zullen beter gaan presteren.

Maar ook: Ga voor Connection first. Kijk niet op je telefoon, maar ga met iemand in gesprek. Leer kinderen op school social skills. Leer hoe je vriendschappen moeten beginnen en onderhouden. Benoem in bedrijven een Chief Social Officer.

Ik moest denken aan het boeiende Marathoninterview dat Eva Koreman had met psychiater Jim van Os (terugluistertip). Daarin heeft hij het over het probleem van de lange wachtlijsten in de jeugdzorg. Een probleem dat zich niet zomaar laat oplossen, want je hebt volgend jaar niet ineens twee keer zoveel psychiaters. Maar waarom zou iedere jongere met psychische problemen een psychiater moeten spreken? Ernstige gevallen natuurlijk wel, maar veel jongeren hebben vooral behoefte aan een goed gesprek met iemand die ze op een spoor zet. Dat kan een psychiater zijn, maar ook een familielid of een leraar. Of iemand die je ontmoet in een buurthuis, bij de muziekschool of een jeugdtheatergezelschap. Veel van die organisaties hebben te kampen gehad met bezuinigingen, terwijl de kosten voor de jeugdzorg explosief zijn gestegen. Is dat niet anders te organiseren? Je zou daar ook sportclubs bij kunnen betrekken en boerderijen, want het verzorgen van dieren is ook iets waar sommige jongeren veel uit halen. Het zou een bijzondere coalitie kunnen zijn van de culturele sector, de sportclubs en de boeren, die kan bijdragen aan het versterken van social health in de samenleving.

Ik moest ook denken aan de voetbalclub Roda JC, de enige betaald voetbalclub in Nederland die geen betting partner heeft, dus geen gokbedrijf als sponsor. Roda JC heeft als missie “goed zorgen voor de regio.” Daar hoort volgens hen ook bij het voorkomen van gokverslaving. Dat sluit goed aan bij de visie van Kasley Killam over social health. Zij pleit ervoor om meer community driven en minder business driven te gaan denken.

4 – Tim Walz en Elizabeth Warren

TIM WALZ OP SXSW: “WACHT NIET OP EEN NIEUWE LEIDER, WE MOETEN HET SAMEN DOEN”

Hoe stoppen we de opmars van radicaal rechts? Dat is de million dollar question voor progressieve politici in deze tijd. Op SXSW gingen twee vooraanstaande vertegenwoordigers van de Democraten op zoek naar een antwoord: Tim Walz en Elizabeth Warren.

Tim Walz was de running mate van Kamala Harris bij de Amerikaanse Presidentsverkiezingen. Hij verontschuldigt zich al bij de start van de sessie: “Wij hadden moeten winnen en dat is niet gelukt.” Nu is de discussie losgebarsten over wie de nieuwe leider van de Democraten moet worden. Volgens Walz moeten we ons daar niet te veel op richten: “Wacht niet op een nieuwe leider, we moeten het samen doen.” Daarmee doet hij een beroep op politici op lokaal niveau. Die moeten zo goed mogelijk leveren op het gebied van onderwijs, zorg en maaltijden voor kinderen, overal waar Trump het laat liggen. Ook roept hij iedereen op om op lokaal niveau Republikeinen aan te spreken. Het is hoog tijd dat het partijkader van de Republikeinen opstaat en van zich laat horen, tegen Musk en Trump.

Hij vindt dat jongeren veel meer centraal moeten staan in de politiek. Doe iets aan hun veel te hoge studieschulden, zorg dat ze een huis kunnen betalen. Maar de overheidsuitgaven staan onder druk en opnieuw driegt een shutdown. Walz ziet dit met zorg tegemoet. Billionaires hebben geen last van een shutdown. Zij hebben zelf geld genoeg.

Senator Elizabeth Warren gaat er nog wat steviger in. Amerika wordt momenteel leeggeroofd door een clubje billionaires die zichzelf verrijken, ten koste van de armen. Hoe lang laten we dit nog gebeuren? Het kan niet anders of mensen gaan dit binnenkort merken in hun eigen omgeving. Omdat er geen zorg meer is voor hun oude moeder, omdat onderzoek naar kanker wordt stopgezet. Dat zal er mogelijk aan bijdragen dat er meer verzet op gang komt. Als dan ook nog de aandelenkoersen en de populariteitspolls van Donald Trump gaan dalen, dan komt er misschien een dynamiek op gang die het Trumpisme serieus gaat bedreigen.

Maar tot nu toe willen Musk en Trump dat iedereen voor ze gaat knielen en wie daar niet toe bereid is, wordt gezien als vijand. Elizabeth Warren betoogt dat Elon Musk de president heeft gekocht voor een kwart miljard dollar en dat hij zijn investering nu aan het terugverdienen is. Hij is met zijn Doge-team alle data van de overheid aan het kopiëren en wie gaat nog voortkoemen dat hij ze meeneemt voor eigen gebruik? Of dat hij ze gaat verkopen. Dan is de schade niet te overzien, ook buiten de VS.

Internationaal komt de klap nu al het hardst aan bij de landen die afhankelijk zijn van het Amerikaanse ontwikkelingshulpprogramma US Aid, dat is opgeheven door Trump. Een stomme zet, volgens Tim Walz: “Landen waar je hulptroepen naar toe stuurt, daar heb je de marinetroepen niet nodig.”

5 – Manchester en Austin

Het is een rare tegenstelling: Rechtse populisten beweren graag dat de linkse elite alles heeft verpest. Tegelijkertijd lijkt het alsof iedereen in steden met een links bestuur wil wonen, de huizen zijn er niet aan te slepen. Je ziet het duidelijk in Utrecht en Amsterdam, steden waar links al tientallen jaren aan de macht is. Je ziet ook in de steden Austin en Manchester. Hun burgemeesters tekenen oo SXSW een vriendschapsband. Maar hoe blijven die steden betaalbaar?

Betaalbaarheid first, dat is het motto van Kirk Watson, de burgemeester van Austin. Jonge mensen en kunstenaars zijn de mensen die in progressieve steden zorgen voor een continue stroom van nieuwe ideeën. Als zij geen woning meer kunnen betalen, verdwijnt de ziel uit de stad.

Het is een moeilijke strijd in het tijdperk van Donald Trump, die de overheid in hoog tempo terugtrekt uit onderwijs, zorg en sociale projecten. Andy Burnham, de burgemeester van Manchester is er glashelder over. Je moet niet denken dat de markt het zal oplossen, want de markt maakt er een puinhoop van.

Steeds meer succesvolle bedrijven zijn gevestigd in Austin en Manchester, maar het is belangrijk dat mensen die in de buitenwijken wonen, erop kunnen vertrouwen dat die glanzende wolkenkrabbers ook voor hen bereikbaar zijn. Daarvoor is volgens Burnham gratis onderwijs nodig en goedkoop openbaar vervoer, met de buschauffeurs in vaste dienst bij de gemeente. Je moet ervoor zorgen dat de mensen die veel geld verdienen in die glanzende wolkenkrabbers, genoeg belasting betalen om de sociale voorzieningen en de culturele sector overeind te houden.

6 – Documentaire over Curtis Mayfield

SXSW: CURTIS MAYFIELD KRIJGT DE DOCUMENTAIRE DIE HIJ VERDIENT

Op SXSW gaat de documentaire The Makings Of Curtis Mayfield in première, geregisseerd door zangeres H.E.R., die er zelf ook bij is. Curtis Mayfield was van grote invloed op artiesten als Prince, Bob Marley, Mary J Blige, Dr Dre, Snoop Dogg en Kanye West. Hij is zelf niet zo beroemd geworden, dus volkomen terecht dat hij hier geëerd wordt met een documentaire, die een groot publiek verdient.

In 2007 maakt het tijdschrift OOR een Album Top 100 Allertijden. Aan 100 popkenners wordt gevraagd een top 10 maken en ik mag ook een lijstje aanleveren. Mijn nummer 1 is het album Curtis van Curtis Mayfield. Ik ben de enige die het album noemt en het haalt de eindlijst dan ook niet. Maar ik blijk in goed gezelschap te zijn: In deze film noemt Dr Dre het album Superfly van Curtis Mayfield als zijn all time favourite. Ook Curtis, dus, weliswaar een andere plaat, maar dat is wat mij betreft een close call.

De soulzangeres H.E.R. vindt dat Curtis te weinig erkenning krijgt en om die ereschuld in te lossen maakt zij deze film. Het is de documentaire geworden die hij verdient. Wel echt de documentaire van een fan, die een rondgang maakt langs artiesten die uitleggen waarom ze Curtis zo goed vindt, aangevuld met fantastisch archiefmateriaal.

Het begint al meteen met Stephen Marley die vertelt over One Love, een nummer van zijn vader, dat gebaseerd is op People Get Ready van Curtis Mayfield and the Impressions. Net als Bob Marley, ws Curtis Mayfield, een idealist, die opstond voor gelijke rechten en tegen oorlog.

Fantastisch om te zien hoe Dr Dre het album Superfly onder handen neemt vanachter de mengtafel van zijn thuisstudio, die eruitziet als een spaceship. Dre wijst op de kleinste details, op hoe subtiel Curtis percussie inzette bijvoorbeeld, je ziet hem genieten. Dat geldt ook voor collega artiesten als Maxwell, John Legend en Mary J Blige, die het te kwaad krijgt als ze vertelt over het nummer Back To The World, over militairen die terugkeerden uit Vietnam, net als haar eigen vader.

Vanaf eind jaren zeventig raakt Curtis de connectie met de tijdgeest kwijt. Disco is niet aan hem besteed. Hij toert nog wel geregeld, ook in Europa. In 1990 krijg ik nog net de kans om hem live te zien, in de Effenaar in Eindhoven. Curtis is in vorm en hij heeft een uitstekende band bij zich. Meteen al bij het intro van het openingsnummer Pusherman voel je dat het een bijzondere avond gaat worden. Heel blij dat ik dit nog mocht meemaken. Enkele maanden later krijgt Curtis bij een optreden in Brooklyn een lichtmast in zijn nek. Hij raakt ernstig verlamd en zal de rest van zijn leven aan rolstoel en bed gekluisterd zijn, tot aan zijn dood in 1999.

Nu is er deze film, die de belangstelling voor zijn muziek hopelijk zal aanwakkeren. Het is mij nog niet bekend of en hoe de film ook bij ons te zien zal zijn. Maar zet tot dat moment vooral die prachtalbums Curtis en Superfly nog eens op.

7 – John Fogerty

“I played this guitar at Woodstock!” Een concert van John Fogerty, dichter bij de jaren 60 zul je niet snel meer komen in 2025. Na een strijd van ruim 50(!) jaar heeft hij de rechten van zijn songs van Creedence Clearwater Revival terug en hij viert het op SXSW met een Creedence greatest hits show. Het wordt een uitbundige avond vol meezingers in de tuin van Stubb’s Barbecue. Op 23 juni staat John Fogerty in de Ziggo Dome. ik overweeg weer te gaan, zo goed was het.

8 – Documentaire over The Butthole Surfers

SXSW: EEN 5 STERREN DOCUMENTAIRE OVER THE BUTTHOLE SURFERS

De première van de documentaire over cultband The Butthole Surfers uit Austin, is een reüniefeestje voor de lokale scene. Flea en Dave Grohl waren fan, maar ze zijn zelf nooit doorgebroken naar het grote publiek. Daar is het ook de muziek niet naar. Voor de mensen die in de jaren 80 een concert van The Butthole Surfers hebben meegemaakt, was dit vaak een onvergetelijke gebeurtenis en dat geldt ook voor mijzelf. Dankzij deze film wordt nu voor iedereen invoelbaar hoe dat moet zijn geweest. Hamvraag: “Who wants to be the mother of a Butthole Surfer?”

Ik zag The Butthole Surfers zelf in de Effenaar in Eindhoven in 1987. Het was een band met twee drummers, een zanger met een megafoon, stroboscooplicht, een naakte danseres en video’s van kettingbotsingen en een open hartoperatie; een immersive experience avant la lettre. Horror en humor lagen dicht bij elkaar. Ik was 16 jaar en ik had nog nooit zoiets gezien. The Butthole Surfers waren chaotisch, vrijgevochten en anarchistisch, meer dan wie ook.

Hun albums waren niet de makkelijkste platen, maar live viel alles op zijn plek. Het was een ervaring die zich niet gemakkelijk laat navertellen, je had erbij moeten zijn. Maar nu is er dus deze aanstekelijke, vlot gemonteerde film. De bandleden worden geïnterviewd, evenals vele beroemde en minder beroemde fans en er is heerlijk archiefmateriaal. Gebeurtenissen waar geen camera’s bij waren, worden nagespeeld met hilarische poppenanimaties. Dat de herinneringen van de bandleden elkaar meermaals tegenspreken, draagt bij aan de legendevorming.

Er zit een mooie scene in de film over hun optreden op het festival Pandora’s Music Box in Rotterdam in 1985. Zanger Gibby Haynes was totaal de weg kwijt, sprong zelfs naakt op het podium bij Nick Cave, waar hij door Blixa Bargeld van afgeschopt werd. Ze vreesden dat ze nooit meer terug zouden mogen komen, maar ze kregen zowaar een uitnodiging voor een Europese tour.

Van alle alternative US indiebands, waren The Butthole Surfers het meest extreem. Eind jaren tachtig speelde Nirvana in hun voorprogramma. Het was dankzij Nirvana dat in 1991 alternative US indie wereldwijd doorbraak. Zelfs The Butthole Surfers kregen een contract bij Warner. Daar voldeden ze vervolgens niet aan de verwachtingen, wat dan dan ook wel weer te verwachten was. Het eindigt tragisch met Gibby verslaafd aan heroïne. In de documentaire vertelt hij dat hij in rehab zat met Kurt Cobain van Nirvana. The Butthole Surfers speelden inmiddels in hun voorprogramma. Kurt ontsnapte uit het instituut en pleegde vier dagen later zelfmoord.

De bandleden krijgen een groots onthaal als ze na de film op het podium verschijnen. Gibby vraagt: “Am I the only one who cried?” Nee Gibby, zeker niet. We hebben allemaal gelachen en gehuild om de verhalen van deze unieke band.

Who wants to be the mother of a Butthole Surfer? Wij hebben juist meer Butthole Surfers nodig, zeker in deze tijd.

9 – Muzikale ontdekkingen

SXSW 2025: DE MUZIKALE ONTDEKKINGEN VAN DIT JAAR

En wat waren dit jaar de muzikale ontdekkingen op SXSW? Vier van de zeven acts die ik hier noem, waren eerder dit jaar al in Groningen te zien op ESNS, wat veel zegt over de kwaliteit van dat festival. Een overzicht:

Jasmine.4.t., een groep van vier transseksuele vrouwen uit Manchester komt meteen na het eerste nummer met een stevige donderspeech. De manier waarop ze zijn behandeld door de douane in de VS noemen ze horrible. Ze eren alle organisaties in de VS die opkomen voor transseskuelen en ze roepen iedereen op hen te steunen. Heel moedig dat deze act juist nu een tour doet van ruim 20 shows in de VS en daarbij zo uitgesproken is. Uitstekende show ook. Jasmine.4.t. is te zien op Best Kept Secret.

Antony Szmierek vond ik al erg goed op ESNS. Deze coole dude uit Manchester doet denken aan The Streets en The Happy Mondays. Het zit hem niet mee in Austin, alle instrumenten zijn tegengehouden bij de douane. De eerste dag spelen ze op geleende instrumenten, maar dat lukt niet goed, de tweede dag doet Szmierek het solo met een soort van tape act. Met zijn charisma en zijn enthousiasme weet hij toch te overtuigen. Natuurlijk ook dankzij de pakkende songs en de spitsvondige teksten, zoals te vinden op zijn album Service Station At The End Of The Universe, een aanrader. Antony Szmierek is te zien op Motel Mozaique en in Paradiso.

Jacob Alon is een singer songwriter in de stijl van Jeff Buckley en Damien Rice, die een heel eigen stijl en persoonlijkheid aan die traditie toevoegt. Alon is een gevoelige, mooie jongen met grillige songs en geestige verhalen tussen de nummers door. Het is rumoerig als hij solo met akoestische gitaar aantreedt in de British Music Embassy, maar hij verovert binnen no time de aandacht van het publiek. Heel benieuwd naar zijn album dat verschijnt op 30 mei.

Gurriers is een onstuimige punkband met uitstekende muzikanten, die er een Captain Beefheart-achtig trekje aan geven. Wat een energie, ze springen voortdurend door elkaar heen, vanaf het podium de zaal in en weer terug.

Het Ierse Cardinals is een act om in de gaten te houden. Ze maken alternatieve gitaarpop met een grote rol voor de accordeon en doen denken aan zowel Fontaines DC als Mumford and Sons. Hun show staat als een huis, met uitstekende songs en een wervende podiumpresentatie. Met hun radiovriendelijke liedjes en sterke uitstraling zie ik ze zo op Pinkpop staan.

Delivery is een punkband met maar liefst vier vocalisten die elkaar afwisselen en van koortjes voorzien. Hun sound grijpt terug op de alternative rock van begin jaren negentig, met optimistische energie en puntige liedjes. Heerlijke act voor in de clubs.

Als er een band uit Indonesië wordt aangekondigd op SXSW let ik extra goed op, zeker als ze me ook nog eens positief opvallen op de SXSW-playlist. Ali maakt een dansbare mix van surf en punk, die doet denken aan het werk van Khruangbin. Ze krijgen het publiek goed aan het dansen, al gaan de songs op de duur wel wat veel op elkaar lijken. Ideale act voor de festivals, met een cocktail in de zon.